Zespół Aspergera to określenie, które jeszcze do niedawna było powszechnie używane wobec niektórych osób ze spektrum autyzmu. Dzisiaj nauka odchodzi od jednoznacznego odróżniania tego zaburzenia. Jednocześnie jednak dzięki kampaniom społecznym oraz bohaterom kilku filmów i seriali zespół Aspergera wszedł do świadomości i regularnie przewija się w rozmowach. Dlatego pomimo wychodzenia tego terminu z użycia, będziemy się nim dzisiaj posługiwać. A poza tym oczywiście wyjaśnimy, jak rozmawiać z nastolatkiem, który ma Aspergera.
Zespół Aspergera – co to jest?
Na wstępie warto wyjaśnić, czym jest zespół Aspergera. Do niedawna tego terminu używano wobec niektórych osób ze spektrum autyzmu. Konkretnie tych, które wykazują cechy zaburzenia, ale jednocześnie są funkcjonalne. Ludzie atypowi wyraźnie wyróżniają się na tle społeczeństwa, ale po latach odpowiedniej terapii często żyją samodzielnie i odnoszą sukcesy zawodowe. Osoby z Aspergerem często wykazują różne kombinacje cech wymienionych poniżej:
- bardzo mocne przywiązanie do logiki
- problemy z rozumieniem metafor
- problemy z empatią (często wynikające z problemów z rozumieniem emocji)
- nadwrażliwość na bodźce dźwiękowe, dotykowe i zapachowe
- przesunięty próg bólu
- problemy z rozumieniem humoru
Nastolatek z Aspergerem – jak nie rozmawiać?
Wiele osób zaczynając rozmowę z dzieckiem lub nastolatkiem dotkniętym zespołem Aspergera, popełnia zasadniczy błąd – zakłada, że ma do czynienia z osobą chorą. To duży błąd, który często popełniają nawet nauczyciele. Należy pamiętać, że zespół Aspergera był określany jako zaburzenie a nie jednostka chorobowa.
Osoby z tą przypadłością nie mają braków intelektualnych. Wręcz przeciwnie. Preferują żelazną logikę i miewają pamięć tak dobrą, że potrafi to przerażać. Do tego jedną z regularnie występujących u nich cech charakterystycznych jest ścisłe trzymanie się reguł. Przez niektóre osoby atypowe już nawet lekkie zmienienie słów śpiewanej piosenki może zostać uznane za wykroczenie.
Rozpoczynając rozmowę, pamiętajmy więc, że mamy przed sobą osobę, które pod względem intelektualnym może być rozwinięta ponad swój wiek. Zdecydowanie nie traktujmy nastoletnich ludzi atypowych jak dużo młodszych dzieci. Jest możliwe, że w czasie, kiedy do nich gaworzymy, oni przeliczają w głowie równania różniczkowe.
Jak rozmawiać z nastolatkiem z Aspergerem?
Ludzie z zespołem Aspergera często wyrastają na dorosłych z opinią ekscentryków. Są funkcjonalni, ale inni. Po prostu na przestrzeni życia uczą sobie radzić z niezrozumiałymi dla siebie sprawami. Na tym zresztą polegają terapie zespołu Aspergera. Nie są one próbą wyleczenia przypadłości, ale właśnie nauką zachowania na przykład w sytuacjach społecznych. Rozmawiając z nastolatkiem z Aspergerem, miejmy na uwadze, że może dopiero uczyć przystosowywać się do trudnych dla siebie kwestii.
Pamiętajmy o cechach wymienionych w pierwszym paragrafie. Młody człowiek może w rozbrajający sposób być niezdolny do zrozumienia nowych dla siebie metafor. Nie należy ich unikać. Wystarczy przygotować się na to, że będzie trzeba wyjaśnić ich znaczenie. Nie jest prawdą, że osoby ze spektrum autyzmu nie mają poczucia humoru. Mają. Często rzucają zjadliwe i skomplikowane żarty. Jednocześnie jednak kontakt z mocno abstrakcyjnym humorem może być dla nich problematyczny – z tych samych przyczyn co powyżej. Pamiętajmy też, aby nie naruszać przestrzeni osobistej. Jest to porada, która powinna się odnosić do rozmowy z właściwie każdym nastolatkiem i w ogóle człowiekiem. Jednocześnie w Polsce w dalszym ciągu jest absolutnie akceptowalne, że członkowie dalszej rodziny ściskają młodych ludzi na powitanie.
Ze względu na nadwrażliwość na bodźce, przytulanie osób z Aspergerem nie jest dobrym pomysłem. Człowiek atypowy może odbierać tę „pieszczotę” jako torturę, która na dodatek może skończyć się wybuchem.
Jak przygotować się do rozmowy z nastolatkiem z Aspergerem?
Osoby z zespołem Aspergera bywają mocno odmienne od reszty społeczeństwa. I na tę piękną „inność” warto się przygotować poprzez research. Można sięgnąć do źródeł fachowych.
Dobrym pomysłem jest też oglądanie filmów dotyczących tematu. Tutaj wymienić można na przykład „Temple Gardin”. Produkcja między innymi bardzo obrazowo pokazuje, jak osoba ze spektrum dosłownie postrzega metafory – na przykład wyobraża sobie swoje wujostwo, które idzie spać z kurami do kurnika.